Kavram	Açıklama
Âkıl-bâliğ	Aklî melekesi yerinde, ergenlik çağına ulaşmış olan kimse.
Amelî farz	İnkârı küfre götürmeyen, yapılması zorunlu olan dinî görev; vacip.
Amel-i kesîr	Çok amel, namaz kılarken namazı bozacak kadar namaz harici bir şeyle meşgul olmak.
Bülûğa ermek	Ergenlik çağına ulaşmak.
Celse	Oturum, oturmak; namazda iki secde arasındaki kısa süreli oturuş.
Cem‘	Toplamak, bir araya getirmek; öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazlarını birleştirerek kılmak.
Cem‘-i takdîm	Öne alarak birleştirmek; öğle ile ikindi namazlarını birleştirerek öğle vaktinde; akşam ile yatsı namazlarını akşam vaktinde birleştirerek kılmak.
Cem‘-i te’hîr	Erteleyerek birleştirmek; öğle ile ikindi namazlarını birleştirerek ikindi vaktinde; akşam ile yatsı namazlarını yatsı vaktinde birleştirerek kılmak.
Cemaat	İnsan topluluğu, toplu hâlde namaz kılan kimseler.
Cenâbet / cünüplük	Gusül / boy abdesti gerektiren manevî kirlilik hâli.
Duha namazı	Kuşluk namazı.
Eda	İbadeti vaktinde yerine getirmek.
Ef‘âl-i mükellefîn	Dinî yönden sorumlu olan kişilerin fiilleri; farz, vacip, sünnet, müstehap, mubah, haram, mekruh, müfsit kategorilerinden birine giren eylem.
Evvâbin namazı	Akşam namazından sonra iki rekât veya daha fazla kılınan nafile namaz.
Farz	Kesin bir delille yapılması istenen dinî görev. Beş vakit namaz gibi.
Farz-ı ayn	Mükellef olan her müslümanın bizzat yerine getirmesi gereken farz. Oruç tutmak gibi.
Farz-ı kifâye	Mükellef müslümanlardan bir kısmının yerine getirilmesi ile diğerlerinden düşen farz. Cenaze namazı gibi.
Fâsit	Başlandıktan sonra herhangi bir şekilde bozulan ibadet.
Fecir	Tan yeri ağarması.
Fecr-i kâzib	Gerçek olmayan fecir; gecenin sonunda doğu ufkunda dikine oluşan ve kısa sürede kaybolan aydınlık.
Fecr-i sâdık	Gerçek fecir; gecenin sonunda doğu ufkunda genişlemesine oluşan aydınlık.
Fıtrat	Yaratılış.
Fitne	Sınama, imtihan vesilesi.
Gasil	Yıkamak.
Gayr-i müekked sünnet	Peygamberimizin sürekli kılmadığı sünnet namazlar. İkindi ve yatsı namazlarının ilk sünnetleri.
Gıybet	Kovuculuk etmek, bir kimse hakkında duyduğunda hoşlanmayacağı sözleri söylemek.
Gusül	Boy abdesti.
Hâcet namazı	Allah’tan bir ihtiyacın giderilmesi isteneceğinde kılınan namaz.
Hades	Manevî kirlilik, abdestsizlik hâli.
Hamd	Övgü.
Haram	Kesin bir delille yapılmaması istenen fiil. İçki içmek, kumar oynamak gibi.
Hayız	Kadınlara özgü özel hâl, regl.
Hurûc-i bi sun’ıhî	Namazdan kişinin kendi irade ve fiili ile ayrılması.
Husûf namazı	Ay tutulmasından sonra kişinin kendi evinde tek başına kıldığı nafile bir namazdır.
Huşû	Derin saygı.
Hutbe	Söylev, hitabet, Cuma ve bayram namazlarında hatibin minberde yaptığı dinî içerikli konuşma.
Hükmî temizlik	Abdest almak ve gusletmek suretiyle sağlanan manevî temizlik.
İcmâ	Birleşmek, görüş birliği etmek; dinî bir konuda İslâm bilginlerinin görüş birliğine varmaları.
İftitah tekbiri	Namaza başlama tekbiri.
İhtilâm	Rüyada cünüp olmak.
Îmâ	İşaret, engelli olan kimsenin işaret yoluyla namaz kılması.
İmâmet	İmamlık yapmak.
İstibrâ	Özellikle erkeklerin küçük abdest bozduktan sonra, idrar yolunda kalabilecek idrar damla ve sızıntılarının tamamen kesilmesi için bir süre bekleme ve daha sonra bu sızıntıların temizlenmesi.
İstiğfar	Allah’tan bağış, af dileme.
İstihâre	Hayırlı olanı dilemek.
İstihâze	Allah’a sığınmak, “eûzü billâhi mine’ş-şeytâni’rracîm” demek.
İstikbâl-i kıble	Namaz için kıbleye yönelmek.
İstincâ	Abdest bozduktan sonra necasetin izalesi, taharet.
İstinşak	Burna su çekmek.
İstivâ	Güneşin gökyüzünde tepe noktasına gelmesi.
İşrak namazı	Güneşin doğmasından yaklaşık 45-50 dakika geçmesinden, zeval vaktine kadar olan süre içinde kılınan nafile namaz, Kuşluk namazı.
Ka‘de-i âhire	Namazda son oturuş.
Ka‘de-i ûlâ	Namazda ilk oturuş.
Kâmet	Farz namazlardan önce erkeklerin “Allâhü ekber Allâhü ekber” diye başlayarak okudukları özel sözler.
Kavme	Namazda rükûdan doğrulduktan sonra secdeye gitmeden önce kısa süre beklemek.
Kazâ	Bir ibadetin vaktinden sonra yerine getirilmesi.
Kıble	Müslümanların namazda yönelmiş oldukları yön, Kâbe.
Kıraat	Namazda Kur’ân okumak.
Kıyam	Namazda ayakta durmak.
Kirâmen kâtibîn	İnsanların amellerini kaydeden melekler.
Kunut	İtaat etmek, vitir namazının üçüncü rekâtında zamm-ı sûreden sonra tekbir alıp elleri bağlayarak “Allâhümme innâ neste’înüke” ve “Allâhümme iyyâke na’büdü” dualarını okumak.
Küsûf namazı	Güneş tutulduğunda cemaatle kılınan iki rekâtlık namaz.
Lâhik	Namaza imam ile başladığı hâlde, dalgınlık, cemaatin çok sıkışık olması veya abdestin bozulması gibi bir sebeple namazın tamamını ya da bir kısmını imamla beraber kılamayan kimse.
Mahfil	Camilerde etrafı parmaklıkla çevrili, yahut yerden yüksek yapılmış olan yerlere verilen isim.
Mazmaza	Ağzı su ile çalkalamak.
Mekruh	Kesin olmayan bir delille yapılmaması istenen şey.
Mesbûk	Namaza imamla başlayamadığı için namazın en az bir rekâtını imamla birlikte kılamayan kimse.
Mescid	Secde edilen yer, cami ile eş anlamlı, daha ziyade küçük camilere verilen ad.
Mesh	Mestin veya bir sargının üzerine ıslak elle dokunmak, sıvazlamak.
Mest	Ayakları topuklarla birlikte örten ayakkabı cinsinden sağlam giyecek.
Meyyit	Ölü.
Mihrap	Camide cemaatle namaz kılarken imamın durduğu kıble cihetindeki özel yer.
Minber	Cuma ve bayram namazlarında imamın hutbe okuması için yapılan basamaklı özel yer.
Mîrac	Yükselme, Peygamberimiz miladî 620 yılında Mekke’den Kudüs’e götürüldükten sonra (isrâ) oradan semaya yükseltilmesi.
Mubah	Dinî bakımdan yapılması ya da yapılmaması serbest olan fiil.
Muhtazar	Ölmek üzere olan kimse.
Mukim	Yolcu olmayan, yerleşik kimse.
Müdrik	Namazın bütün rekâtlarını imamla birlikte kılan, yani ilk rekâttan itibaren namazın sonuna kadar imamın arkasında bulunan kimse.
Müekked sünnet	Peygamberimiz farz ve vacipler dışında çok sık olarak kıldığı nafile namazlar.
Müezzin	Ezan okuyan kimse.
Müfsid	Başlanmış bir ibadeti bozan, söz, fiil ve davranış.
Münafık	İkiyüzlü, inanmadığı hâlde inanmış gibi görünen kimse.
Müstehap	Farz ve vacibin dışında yapılması sevap olan fiiller.
Müşrik	Allah’a ortak koşan kimse.
Nâfile	Farz ve vaciplerin dışında yapılan ibadetler.
Necâset	Maddî pislik.
Nifas	Loğusalık hâli.
Regaib sünnetler	Revatip sünnetler dışında kılınan nafile namazlar.
Rekât	Namazı oluşturan, secdelerle birbirinden ayrılan ana bölümlerden her biri.
Revâtip sünnetler	Farz namazların öncesinde ve sonrasında bu namazlara bağlı olarak kılınan nafile namazlar.
Ruhsat	Meşakkat, zaruret, ihtiyaç gibi özürler göz önünde bulundurularak, yalnız bu geçici durumla sınırlı bulunan hafifletilmiş ve geçici hüküm. Mesela, namazlarda ayakta durmaya güç yetiremeyenin oturduğu yerde namaz kılmasına izin verilmesi bir ruhsattır.
Rükû	Namazı oluşturan, ana bölümlerden her biri.
Rükün	Namazın içindeki farzlardan her biri.
Sahib-i tertip	Altı vakit veya daha fazla namazı kazaya kalmamış kimse.
Sahih	Sağlam, sağlıklı, doğru, geçerli.
Sâlih Amel	İyi ve yararlı iş, İslâm’a ve akl-ı selime uygun olan her tür güzel iş.
Secde	Namazın içindeki farzlardan biri; namazın, iki el, iki diz, iki ayak, alın ve burnun yere konulması ile ifa edilen rüknü.
Seferî	Dînen yolcu sayılan kimse.
Sehiv secdesi	Yanılma secdesi; namazın vaciplerinden birinin terki veya geciktirilmesi veya farzlarından birinin geciktirilmesi sebebiyle son oturuştan sonra ard arda yapılan iki secde.
Setrü’l-avret	Namazda avret yerleri; erkeklerin en az göbekle diz kapağı arasını; kadınların, elleri, yüzleri ve ayakları hariç bütün beden ve uzuvlarını örtmesi.
Sünnet-i gayr-i müekkede	Peygamberimizin sürekli kılmadığı sünnet namazlar. İkindi ve yatsı namazlarının ilk sünnetleri.
Sünnet-i müekkede	Peygamberimiz farz ve vacipler dışında çok sık olarak kıldığı nafile namazlar.
Sütre	Önünden insan veya hayvanların geçmesi muhtemel olan açık bir yerde namaz kılan kişinin, önüne değnek veya başka bir şey dikmesi.
Şart	Namaza veya başka bir ibadete başlamadan önce yerine getirilmesi gereken görev. Mesela abdest namazın şartıdır.
Şeklî cem’	Öğle namazını vaktin tam sonunda, ikindi namazını ise vaktin hemen başlangıcında kılarak iki namazı şeklen birleştirmektir. Şeklî cem, akşam ve yatsı namazları için de geçerlidir.
Şer’î	Şerîata / dine uygun.
Şirk	Allah’a ortak koşmak.
Ta‘dîl-i erkân	Namazın rükünlerini hakkını vererek tam olarak yerine getirmek; mesela kıyamda dimdik, rükûda dümdüz, rükûdan tam doğrulunca ve iki secde arasında sübhânellahi’l-azîm diyecek kadar durmak.
Taharet	Temizlik.
Tahiyyetü’l-mescid	Mescidi selamlama / mescide saygı namazı, herhangi bir amaçla camiye giren kimsenin kıldığı namaz.
Tahmîd	Allah’ı övmek, el-hamdü lillah cümlesini söylemek.
Tavaf namazı	Hac’da tavafın hangi çeşidi olursa olsun, tavaftan sonra kılınan iki rekâtlık namaz.
Teheccüd	Gece namazı kılmak.
Telkin	Ölmek üzere olan kimseye kelime-i tevhidi söylemesini hatırlatmak.
Tesbih	Allah’ı noksan sıfatlardan uzak tutmak, sübhânellah cümlesini söylemek.
Teşrik tekbiri	Kurban bayramının arefe günü (9 Zilhicce) sabah namazından başlayarak bayramın 4.günü ikindi namazına kadar (13 Zilhicce) ikindi namazı dâhil farz namazlardan sonra toplam 23 defa “Allahu Ekber Allahu Ekber lâ ilâhe illâllâhü vallâhü Ekber Allahu Ekber ve lillâhi’l-hamd” cümlesini söylemek.
Teyemmüm	Su kullanma imkânı bulunmadığında, abdestsizlik, cünüplük gibi hükmî kirliliği gidermek maksadıyla temiz toprağa sürülen ellerle yüz ve iki kolun mesh edilmesi şeklinde yapılan hükmî temizlik.
Tilâvet secdesi	Okuma secdesi, Kur’ân’da 14 yerde geçen secde âyetlerinden birinin okunması veya dinlenmesi sebebiyle yapılması gereken secde.
Vâcip	Kesin olmayan bir delil ile yapılması istenen dinî görev.
Vatan-ı aslî	Kişinin doğup büyüdüğü veya sürekli kalmak üzere yerleştiği yer.
Vatan-ı ikâme	Kişinin 15 gün ve daha fazla kalmak üzere geçici bir süre için bulunduğu yer.
Vatan-ı süknâ	Kişinin 15 günden az kalmak üzere geçici bir süre için bulunduğu yer.
Zamm-ı sûre	Sûre ilave etmek, namazlarda Fatiha sûresinden sonra okunan sûre veya âyet.
Zevâid tekbir	Fazlalık tekbirler, bayram namazlarında farz tekbirlerin dışında alınan tekbirler.
Zeval	Güneşin semanın ortasından meyletmesi.
Zikir	Anmak, hatırlamak; dua etmek, Kur’ân okumak, namaz kılmak, tekbir, tesbih, tehlil cümlelerini söylemek gibi ibadetleri yerine getirmek suretiyle Allah’ı anmak.
Zuhr-i Âhir namazı	Son öğle namazı anlamına gelen, Cuma namazının sahih olmaması ihtimalinden dolayı ihtiyaten kılınması kabul edilen öğle namazı.